© Nguyễn Viết Thắng giới thiệu, dịch và chú giải. Không đăng lại trên những trang Web với mục đích thương mại.

Thứ Năm, 16 tháng 2, 2017

Thơ Stephen Crane


Stephen Crane (1 /11 /1871 – 5 / 6 /1900) – nhà văn, nhà thơ Mỹ, một đại diện của trường phái Ấn tượng (Impressionism).

Tiểu sử:
Stephen Crane sinh ở Newark, New Jersey. Bố là mục sư, mất khi Crane mới 10 tuổi. Năm 1888 học xong trung học, Crane vào học Lafayette College, sau đó học Đại học Syracuse. Bắt đầu viết từ năm 15 tuổi. Thời trẻ Crane viết báo và thích môn bóng chày. Năm 1891 mẹ mất, Crane đến New York thuê nhà ở, làm phóng viên của báo New York Tribune và viết bài cho một số báo khác. Năm 1893 viết cuốn Maggie: Cô gái của đường phố (Maggie: A Girl of the Streets). Các nhà xuất bản từ chối in nên Crane bỏ tiền của mình ra in và lấy bút danh Johnston Smith. Sách bán không chạy những được các nhà phê bình Hamlin Garland và William Dean Howells khen ngợi. Cũng trong thời gian này Crane sáng tác nhiều thơ. Tập thơ Những kị sĩ đen và những dòng khác (The Black Riders and Other Lines, 1895) sử dụng thể thơ tự do của Walt Whitman với lối thơ cô đọng. Cùng với thơ, Crane viết Dấu hiệu đỏ của lòng dũng cảm (The Red Badge of Courage) là cuốn sách nổi tiếng thế giới. Cho đến nay vẫn được coi là cuốn tiểu thuyết hay nhất viết về Nội chiến ở Mỹ. Cuốn sách này sau được in trong các số báo, mang lại cho tác giả tiếng tăm và tiền bạc.

Năm 1895 Crane đi về các bang miền Tây nước Mỹ và Mexico. Năm 1896 sang Cuba. Ngày 2-2-1897 con tàu mà Crane đi bị chìm trên biển, Crane may mắn thoát được vào bờ. Năm 1897, Crane làm phóng viên chiến trường trong chiến tranh Hy Lạp – Thổ Nhĩ Kỳ. sau khi chiến tranh kết thúc, Crane đi sang Anh. Những năm cuối đời, Crane bị bệnh lao nhưng vẫn phải làm việc vì mắc nợ nhiều. Năm 1900 ông phải đọc cho người khác chép cuốn tiểu thuyết cuối cùng The O'Ruddy. Ông mất ở khu nghỉ mat Badenweiler, Đức năm 1900. Thơ của Stephen Crane gần đây được dịch nhiều sang tiếng Việt.


Tác phẩm:
*Maggie: Cô gái của đường phố (Maggie: A Girl of the Streets).
*Những kị sĩ đen và những dòng khác (The Black Riders and Other Lines, 1895)
*Dấu hiệu đỏ của lòng dũng cảm (The Red Badge of Courage)
*Khách sạn màu xanh (The Blue Hotel, 1895) phóng sự
*The Black Riders and Other Lines (Những kị sĩ đen và những dòng khác, 1895)
*Mẹ của George (George's Mother, 1896), tiểu thuyết
*Màu tím thứ ba (The Third Violet, 1896), tiểu thuyết
*Biển mở và những câu chuyện phiêu lưu khác (The Open Boat and Other Tales of Adventure, 1898), truyện
*Chiến tranh tốt (War is kind, 1899), thơ
*Quái vật và những câu chuyện khác (The Monster and Other Stories, 1899), truyện
*Vết thương trong mưa (Wounds in the Rain, 1900), truyện
*Những câu chuyện Whilomville (Whilomville Stories, 1900), truyện


******
Đánh số thứ tự theo cuốn:
The Poems of Stephen Crane. A critical edition by Joseph Katz. New York, 1966.

1
Những kỵ sĩ đen từ biển tới
Tiếng khiên và tiếng giáo mác khua vang
Tiếng móng guốc ngựa rì rầm
Tóc như sóng và tiếng kêu hoang dã
Bay đi trong gió
Đấy là sự Lỗi Lầm.

3
Trên sa mạc
Tôi gặp một người hoang dã trần truồng
Ngồi chồm hỗm trên đất
Giữ trong tay trái tim của mình
Và ăn trái tim.
Tôi hỏi: “Có ngon không anh bạn?”
Người này trả lời: “Cay đắng lắm
Nhưng mà tôi thích tim
Bởi vì tim cay đắng
Và bởi vì đấy tim mình”.

4
Vâng, lưỡi tôi có cả một ngàn
Nhưng 999 cái là gian dối
Tôi hy vọng dù chỉ còn một cái
Được hát lên như tôi vẫn ước mong
Nhưng cái này cũng đang chết trong mồm.

5
Một hôm có người đi đến
Nói rằng
“Hãy xếp cho tôi tất cả người trên mặt đất thành hàng”
Và ngay lập tức
Tiếng kêu la khủng khiếp vang lên
Người ta không muốn xếp thành hàng
Cả thế giới tranh chấp cãi cọ
Và cứ thế rất nhiều năm sau đó
Và máu đổ
Máu những ai không muốn đứng thành hàng
Và những ai muốn được đứng trong hàng.
Rốt cuộc, người này trước khi chết khóc than
Còn những người trong cuộc tranh giành đẫm máu
Nhưng điều chân lý giản đơn vẫn không hiểu thấu.

7
Chiếc bóng bí huyền cứ bám lấy tôi
Anh là ai?
Anh từ đâu đến?
Hãy nói giùm tôi điều này có đúng
Hay sự thật đắng cay tựa lửa nung
Hãy nói giùm!
Anh đừng sợ rằng tôi không dám
Tôi có thừa can đảm
Xin hãy nói giùm!

8
Tôi tìm kiếm nơi này
Tôi kiếm tìm nơi nọ
Người yêu không đâu có cả
Nhưng ngay trong lúc này
Nàng ở trong tim của tôi đây.
Tôi không hề than phiền, oán trách
Người tôi đi tìm dù có đẹp
Cũng không thể sánh với người
Đang sống trong tim tôi.

9
Tôi đứng trên đồi cao
Nhìn xuống: có biết bao con quỉ
Lượn lờ, bay nhảy.
Say sưa với lỗi lầm.
Một quỉ nhìn lên, cười nhe răng
Bảo tôi: “Chào người anh em, đồng chí!”

10
Giá như cả thế giới mênh mông này chao đảo
Bỏ lại sau mình nỗi sợ hãi màu đen
Và đêm đến vô cùng
Chẳng Thượng Đế, chẳng người, chẳng nơi anh đang đứng
Tất cả những điều nay, với anh đâu có gì quan trọng
Nếu em đứng gần với những bàn tay màu trắng của em
Thì ta sẽ bước trên con đường dài trước khi đến diệt vong.


16
Lòng nhân hậu chỉ là dối gian
Là đồ chơi của phụ nữ
Là niềm vui của một số đàn ông nào đó.
Nhưng khi có mặt sự công bằng
Thì xem kìa, những bức tường của ngôi đền
Có thể nhìn xuyên qua được
Ngươi chỉ là một hình thức của bóng mà thôi.

17
Một đoàn người bước đi trên đường
Họ không biết được đi về đâu cả
Dù thành đạt hay tai ương đi nữa
Thì tất cả đều là số phận chung.

Có một người tìm con đường mới hơn
Người này bước vào hoang vu rừng rậm
Cuối cùng, người này đã chết một mình
Nhưng ai cũng nói rằng anh ta dũng cảm.

32
Hai hay ba thiên thần
Bay sát gần mặt đất.
Thiên thần nhìn thấy ngôi đền dẹp.
Dân chúng đổ về như những dòng suối đen
Liên tục, không ngừng
Thiên thần không làm sao hiểu được
Tại vì sao, tại vì sao
Dân chúng đổ về và ở đó rất lâu.

33
Tôi gặp một người khi đi trên đường
Người này nhìn tôi bằng ánh mắt cảm tình
Bảo tôi: “Anh hãy cho tôi xem dụng cụ”
Và tôi lấy ra một thứ
Cho người này xem
Người bảo tôi: “Đấy là lỗi lầm”
Tôi lấy ra cái khác
Người lại bảo: “Đấy là lỗi lầm”
Tôi cho người xem cái nữa
Lại vẫn: “Đấy là lỗi lầm”
Và cứ như thế đến cùng.
“Đấy là lỗi lầm” – người này luôn nói vậy.
Cuối cùng tôi kêu lên
”Nhưng mà tôi không còn thứ khác”.
Người này nhìn sang
Với ánh mắt cảm tình
Và nói: “Ôi, linh hồn tội nghiệp”.

****
34
Tôi đứng trên con đường lớn
Còn ở xung quanh
Là những kẻ bán hàng rong
Với tôi họ làm điệu bộ
Họ đưa ra những bức tượng nhỏ
Và bảo: “Đây là Đức Chúa của tôi
Tôi yêu Đức Chúa này”.

Tôi bảo: “Xin để tôi yên!
Hãy cất đi tượng Chúa của các anh
Và hãy để mặc tôi với Chúa của mình
Tôi không thể mua tượng của người xa lạ
Cho dù các anh vẫn tin hơn tất cả”.

36
Tôi gặp một nhà tiên tri
Người này giữ trong tay
Quyển sách những lời hay ý đẹp

– Ông ơi – tôi bảo –
Ông cho con xem chút nào.
– Ô, con ơi – người này bắt đầu.
– Ông ơi – tôi xin phép ngắt lời –
Ông đừng nghĩ rằng con là trẻ nhỏ
Con đã biết rất nhiều thứ đó
Kể cả những thứ viết trong sách này
Vâng, rất nhiều thứ.

Nhà tiên tri mỉm cười
Và mở cuốn sách
Những dòng chữ hiện ra trước mắt tôi
Thật là lùng: tôi bị mù ngay lập tức.

40
– Anh có yêu em không?
– Anh yêu em.
– Thế mà anh nhát gan như cáy.

– Nhưng mà, em yêu, quả vậy.
Khi anh muốn đến với em
Thì dư luận, gai góc vô vàn
Điều phiền muộn của anh
Cuộc sống của anh
Vô cùng rối rắm
Giống như khăn che mạng
Những điều này cản trở bước chân anh
Không điều gì anh có thể làm
Một cách yên ổn
Và anh chẳng dám.

– Nếu anh yêu em
Thì không tồn tại cả thế gian
Không dư luận
Tất cả chỉ là vớ vẩn
Chỉ có tình em
Và ý nghĩ về tình.
Anh có yêu em không?

– Anh yêu em
– Thế mà anh nhát gan như cáy
–Nhưng mà, em yêu, quả vậy.

41
Tình yêu đi bộ một mình
Bàn chân êm rộp lên vì đá sắc
Và bụi gai cứa lên gương mặt.
Tình yêu tìm ra người bạn đồng hành
Nhưng than ôi, người này không giúp gì được cả
Bởi người này có tên là Đau Khổ của Tim.

42
Tôi đi trên sa mạc
Và tôi kêu lên:
“Chúa ơi, hãy đưa con thoát khỏi chốn này”
Một giọng nói: “Đấy không phải là sa mạc”
Tôi kêu: “Nhưng mà, hãy nhìn xem
Cát, hơi nóng và chân trời mênh mông
Lại giọng nói: “Đấy không phải là sa mạc”.

43
Lời của gió thì thầm:
“Tạm biệt! Tạm biệt!”
Những giọng nói thì thầm trong bóng đêm:
“Tạm biệt! Tạm biệt!”
Tôi giơ đôi bàn tay ra phía trước
Và kêu: “Không! Không!”
Lời của gió thì thầm:
“Tạm biệt! Tạm biệt!”
Những giọng nói thì thầm trong bóng đêm:
“Tạm biệt! Tạm biệt!”

44
Tôi đã từng ở trong bóng tối
Tôi không nhìn ra từ ngữ của mình
Không ao ước của con tim.
Bỗng đột ngột bừng lên ánh sáng

“Hãy cho tôi về lại với bóng đêm”

45
Truyền thống, các người chỉ dành cho trẻ sơ sinh
Là sữa lớn nhanh dành cho trẻ nhỏ
Chứ không phải đồ ăn dành cho những ông bố
Bởi vì -
Nhưng than ôi, tất cả chúng ta đều là trẻ nhỏ.

46
Vô vàn con quỉ đỏ từ trái tim
Nhảy ra trang giấy
Những con quỉ bé tí xíu
Rằng ngòi bút có thể đè lên
Và có nhiều con tung tăng trong mực
Kỳ lạ vô cùng
Viết bằng thứ nước phân chuồng
Trút ra những cảm xúc của trái tim.

47
“Hãy nghĩ như tôi nghĩ – một người nói thế –
Hoặc anh là kẻ xấu xa gớm ghiếc
Anh là con cóc”.

Suy nghĩ một lát rồi tôi trả lời
“Nếu thế thì tôi xin làm con cóc thôi”.

48
Xưa có một anh chàng
Quả là rất khôn ngoan
Trong mọi thứ đồ uống
Chàng chọn đồ uống đắng
Trong mọi thứ đụng chạm
Chàng chỉ thích kim châm.
Cuối cùng, chàng thốt lên rằng
“Không có gì hết cả
Không cuộc đời
Không niềm vui
Không đau đớn
Chỉ có quan điểm
Quan điểm đáng rủa nguyền!”

50
Em nói rằng em thánh thần, trong sạch
Thì anh vẫn biết thế mà
Bởi vì lỗi lầm của em anh chẳng nhìn ra
Nhưng mà những kẻ khác
Nhìn thấy lỗi lầm của người bạn của anh.

85
Em bảo anh rằng em thấy Chúa Trời
Anh bảo em đó là trang giấy
Và một ngọn nến đang cháy
Và con lừa dán mắt vào thôi.

103
Em tình yêu của anh
Em là tĩnh lặng trong buổi hoàng hôn
Khi những chiếc lá màu xanh yên lặng
Khi những chiếc lá trên cành rụng xuống
Và những dòng suối nhỏ hát lên
Khổ thân anh.

Em tình yêu của anh
Em là bão tố
Là những lỗ hổng giữa trời đen đúa
Và nức nở không ngừng
Rồi trút nước làm cây rung
Thở hổn hển
Cuối cùng im hẳn
Chỉ tiếng kêu buồn của con cú cô đơn
Khổ thân anh!

Em tình yêu của anh
Em là vật trang sức lấp lánh
Mà trong lúc đùa
Anh trót làm cho
Vỡ ra thành nhiều mảnh
Dai dẳng một nỗi buồn
Khổ thân anh.

Em tình yêu của anh
Mệt mỏi cành hoa tím
Cúi đầu trong ánh nắng
Tỏ vẻ bất cần
Khổ thân anh.

Em tình yêu của anh
Là cát bụi của tình yêu ngày trước
Anh giấu trong cát bụi này gương mặt
Và anh yêu thương
Khổ thân anh.

Em tình yêu của anh
Em là bộ râu cằm
Trên gương mặt của người đàn ông khác
Khổ thân anh.

Em tình yêu của anh
Và em là một ngôi đền
Trong ngôi đền có chiếc bàn thờ cúng
Trái tim anh đặt ở trên bàn
Khổ thân anh.

Em tình yêu của anh
Em là yên tĩnh
Dù gian dối trong tình
Anh biết rằng gian dối của em là sự thật
Và sự thật là gian dối của em
Khổ thân anh.

Em tình yêu của anh
Em là người tư tế
Trong tay em là con dao máu đỏ
Và số phận bắt anh theo đuổi đến cùng
Khổ thân anh.

Em tình yêu của anh
Là cái đầu lâu với con mắt ngọc
Và anh yêu em
Khổ thân anh.

Em tình yêu của anh
Và anh thấy sợ em
Giá cái chết của em mang về cho anh yên ổn
Thì anh sẽ giết em
Khổ thân anh.

Em tình yêu của anh
Em là cái chết
Quả vậy, em là cái chết
Đen hơn cả bóng đêm
Nhưng mà anh yêu em
Anh yêu em
Khổ thân anh, khổ đau này hãy đến.

107
Em yêu, tại vì sao sau lưng em
Anh luôn thấy chiếc bóng người tình ngày trước?
Chẳng lẽ điề này có thực
Hay đấy là kí ức đáng nguyền rủa gấp ba
Của hạnh phúc ngày qua?
Bệnh dịch cho hắn ta, nếu đã chết
Bệnh dịch cho hắn ta, nếu còn sống sót
Cái bị thịt
Bám vào chiếc bóng thường xuyên
Giữa anh và sự tĩnh lặng của anh!

108
Dù sao thì em vẫn hạnh phúc với anh
Anh đâu phải thằng đần
Để mà dại dột đập đầu vào sắt
Anh nghe ra cõi lòng em thổn thức
Và nhìn đôi bàn tay run rẩy hướng về anh
Từng có một thời gian
Chúa phù hộ cho chúng mình
Người ta muốn anh trở thành quí tộc
Với vẻ ngạo mạn coi người như rơm rác
Tao nhã nói ra những ý nghĩ của mình.
Than ôi, người yêu đã mất của anh
Anh không thể nào trở thành quí tộc
Anh nói “Em yêu”
Em nói: “Anh yêu”
Và ta bắt chước những người cao thượng
Mà không để ý gì đến dòng máu nóng
Chảy ra từ trái tim anh.

109
Anh nghe tiếng em cười
Nghe ra trong niềm vui
Bề sâu cõi lòng anh đau đớn
Anh biết rằng anh còn lại một mình
Một mình với tình yêu của mình
Tình run rẩy và tội nghiệp
Chỉ một tình yêu nhỏ nhặt
Bay đến cùng anh
Vào lúc nửa đêm
Ta giống như hai sinh linh
Bên đống lửa trong đêm đã tắt.


110
Anh thấy thật lạ lùng trong buổi hoàng hôn
Khi ánh sáng màu hồng trang điểm những buổi chiều của em
Khi hãy còn chưa cháy bừng lên như lửa
Anh thấy thật lạ lùng trong buổi hoàng hôn
Em sẽ nhớ về một thời gian
Ngày em yêu anh đó
Tình yêu chúng mình, với em, là tất cả
Chẳng lẽ kỷ niệm bây giờ chỉ là thứ bỏ đi?
Mặc quần áo ngày xưa
Cũ sờn và lạc mốt?
Khổ thân anh, ôi tình đã mất
Vì tình yêu bây giờ đối với anh
Là một giấc mơ chốn thiên đường
Với vô vàn những mặt trời sáng láng.

111
Tình yêu gặp anh giữa ngày
Tình yêu liều lĩnh
Từ giã bóng đêm dày
Lộng lẫy trong ánh sáng.
Khi đó anh nhìn ra hiển hiện
Rằng tình thật vụng về
Dại dột, huyênh hoang, kẻ vụng về không mắt
Đập vỡ con tim của những người bất chấp
Như thằng ngốc đập chiếc bát của mình
Và anh nguyền rủa tình
Từ đầu đến chân đầy những lời nguyền rủa
Vì tất cả những dại dột điên rồ trong tâm trí
Nhưng cuối cùng
Tình cười lên và chỉ vào ngực của anh
Nơi con tim vẫn đập vì em, em yêu ạ.

112
Anh nhìn thấy gương mặt em đỏ bừng
Vì tình yêu đối với anh
Đôi bàn tay đẹp của em điên cuồng
Bờ môi run và thì thầm những lời gì đấy
Và – quả vậy –
Có phải đấy là ân huệ với anh?
Bây giờ em đã chẳng yêu anh
Nhưng em đã từng yêu ngày trước
Và trong tình yêu ngày trước
Em đã trao anh ân huệ muôn đời
Rằng anh có thể nghĩ về em, em ơi.

115
Người phụ nữ trần truồng và một chú lùn đã chết
Thừa mứa và sự dửng dưng
Chú lùn tội nghiệp!
Ngươi làm vua cùng dại dột những ông hoàng
Rồi chết theo tiếng lục lạc và rượu vang
Kết thúc cuộc đời bằng trò khôi hài tuyệt vọng
Tuy vậy, cả trước và sau chú lùn, trong cuộc sống
Luôn có một anh hề trong mọi thời gian
-Anh hề muôn thuở –
Người phụ nữ trần truồng.

122
Nếu anh đi tìm bạn giữa mọi người
Hãy nhớ rằng: người ta quảng cáo cho hàng của họ.
Nếu anh muốn hạnh phúc giữa mọi người
Hãy nhớ rằng: người ta quảng cáo cho hàng của họ
Nếu anh đi tìm sự thịnh vượng cho mọi người
Hãy nhớ rằng: người ta quảng cáo cho hàng của họ
Nếu anh muốn nguyền rủa hết thảy mọi người
Hãy nhớ rằng: người ta quảng cáo cho hàng của họ
Người ta quảng cáo cho hàng của họ
Người ta quảng cáo cho hàng của họ
Nếu anh muốn gây sự chú ý của mọi người
Hãy nhớ rằng:
Anh sẽ giúp hoặc cản trở người ta quảng cáo cho hàng của họ

123
Chàng trai và cô gái bên chỗ ngoặt của dòng sông
Có ánh sáng dịu dàng nhung tơ của nước
Nơi ánh trăng rót xuống những cành cây độc cần
Ôi, đêm tối tăm, đêm tuyệt đẹp.

Chàng trai và cô gái trên cầu, tay vịn lan can
Hai chiếc bóng dập dờn trên dòng nước
Ngọn gió hát gì trong hoa cỏ ven sông
Ôi, đêm tối tăm, đêm tuyệt đẹp.

Chàng trai và cô gái bơi xuồng
Và mái chèo khua lên ánh bạc.

126
Rượu cũ em cất là để cho anh
Trong những chiếc bình tuyệt vọng
Uống nhiều rượu của cuộc đời anh
Trong những chiếc bình tuyệt vọng.

Máu, tiếng kêu và náo loạn đến trong mơ
Màu trắng vật vờ trong mắt người chết
Sự can đảm lơ là đến khủng khiếp của trẻ thơ.


135
Thập ác của tôi!
Thập ác của anh?
Thập ác thực
Làm từ đồng Xtécling
Đồng đôla hoặc đồng phờrăng
Tôi chìa bàn tay của mình
Để chịu đóng đinh
Để hiểu ra sự túng thiếu
-Nỗi khổ đau vĩ đại –
Thiếu tiền.
*********

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét